De officiële dagen 4 en 5 mei kennen niet een analoge landelijke situatie voor de slachtoffers van de oorlog in het Verre Oosten. Wèl is 15 augustus, de dag van de capitulatie van Japan in 1945, een officiële herdenkingsdag geworden. Ook al zie je dan op menig overheidsgebouw geen vlag uithangen. Een herdenkingsdag op 14 augustus voor de gevallenen van de oorlog in Azië was er echter niet. Gelukkig lijkt er de afgelopen jaren hierin verandering te komen. In Nijmegen heeft op 14 augustus 2006 voor het eerst een herdenking plaatsgevonden van de slachtoffers van de oorlog in Azië, die uit Nijmegen en omgeving afkomstig waren. De herdenking werd voorafgegaan door een bijeenkomst met sprekers uit de Indische gemeenschap en ook het College van Burgemeester en Wethouders was afgevaardigd in de persoon van de heer P. Depla, loco-burgemeester. Daarnaast was de burgemeester van de buurgemeente Heumen aanwezig. Namens de gemeenten legden zij kransen in de zogeheten Gedeputeerdenplaats in het stadhuis. Daar hangt aan een muur een kleine plaquette voor de militaire slachtoffers van de oorlog in Azië, die afkomstig waren uit Nijmegen. Ongeveer 60 mensen met een Indische achtergrond of een geschiedenis in Nederlands-Indië woonden de plechtigheid bij. In 2007 was het aantal gegroeid tot ruim 100. Hieruit blijkt een duidelijke behoefte aan dergelijk herdenken. Naast de tijdgenoten waren familieleden, nabestaanden en andere belangstellenden van de jongere generaties goed vertegenwoordigd. De schrijvende en fotograferende pers toonde eveneens volop belangstelling.
Deze herdenking met een officieel karakter is jarenlang afgehouden door de gemeente. Reden was dat de bestaande herdenkingsdagen 4 en 5 mei er zijn voor àlle Nederlandse oorlogsslachtoffers. Toch hebben de Indische slachtoffers en nabestaanden 4 en 5 mei niet echt ervaren als een erkenning van hun oorlogsleed. Het is waar dat 4 en 5 mei voornamelijk worden geassocieerd met de oorlog in Europa. De goedkeuring van een eigen Indische herdenking in 2006 door de toenmalige burgemeester Guusje ter Horst, was voor menig Indische betrokkene een onvermijdelijke en rechtvaardige gang van zaken.

Nijmegen 14 augustus 2006. Eerste herdenking gevallenen van de Tweede Wereldoorlog in het Verre Oosten en in de periode 1945-1950 in Indonesië.
Foto: H. de la Croix

Herdenking 2007: een nieuw gedenkteken

14 augustus 2007. Ontwerpster Joyce Bloem geeft uitleg over haar gedenksteen. Naast haar loco-burgemeester Paul Depla.
Foto: H. Baron

Bij de eerste Indische dodenherdenking op 14 augustus 2006 was er nog geen passend gedenkteken. Daarom werd de herdenking verricht bij de bestaande plaquette ter herinnering aan de Nijmeegse militaire slachtoffers in de periode 1945-1950. Het PION heeft kunstenares Joyce Bloem opdracht gegeven een gedenkteken te maken. Deze werd onthuld tijdens de tweede herdenking in 2007. Het gedenkteken bestaat uit een vijfhoek van keramiek waarop in beeld de geschiedenis, de verwerking ervan en een toekomstperspectief worden vormgegeven. Het gedenkteken is ook verwerkt in de grijze steen aan het gemeentehuis en daarin is hetzelde idee als van het gedenkteken in enkele woorden samengevat. De tekst op de steen luidt: “Een geschiedenis vermengd met tranen”. In de steen zijn gaten geboord waarin een rijstplant, Indonesische aarde, schelpen en kruidnagelen zitten. Het zijn belangrijke elementen die het leven in de Indonesische archipel symboliseren.

14 augustus 2007. Stadhuis Nijmegen: gedenkstenen voor militaire èn burgerslachtoffers van de oorlog in Azië
Foto: H. de la Croix

De herdenking had evenals die in 2006 wederom een waardige vorm en inhoud gekregen. Naast persoonlijke verhalen van tijdgenoten, een gedicht door de 12-jarige Wies van Riel, werd de bijeenkomst in de Nijmeegse raadzaal opgeluisterd door het Colourful City koor gedirigeerd door de componist Johnny Rahaket. Het geheel heeft zo een eigen, Indisch of aan behoeften van Indischen voldoend karakter gekregen. En het is eigenlijk ook geen Nijmeegse regionale aangelegenheid meer, maar een nieuwe loot aan het levend Indisch erfgoed van Indischen in de regionale gemeenschappen.

Informatie op internet:
www.gelderlander.nl/voorpagina/nijmegen/article535533.ece
www.henkbaron.nl/website/content/view/1168/43/
www.stichtingpion.nl