Humphrey de la Croix

Indo’s en muziek, een bijna onlosmakelijke combinatie. De Amerindo’s zijn daarop geen uitzondering en laten er zelfs twee wereldberoemde muzikanten deel uitmaken van die groep. Eddie en Alex van Halen van de gelijknamige rockband Van Halen, zijn “volbloed” Indo’s. Hun verhaal is dat van de American Dream: vanuit nagenoeg niets een succesvol leven opbouwen. En ook nog eens op zijn “typisch” Amerikaans vol met romantiek, glamour en dramatiek.

Indische achtergrond
Vader Jan van Halen was een Amsterdamse beroepsmuzikant (speelde saxofoon en klarinet). In de jaren dertig van de vorige eeuw hadden hij en vele collega’s het niet altijd makkelijk. Ze grepen elke mogelijkheid om te spelen aan. Dat varieerde van optredens in radio-orkesten, in circustenten of door het opluisteren van politieke bijeenkomsten. Tijdens de Duitse bezetting werd hij opgepakt wegens anti-Duitse gezindheid, geïnterneerd en tewerkgesteld in Duitsland. Daar werd hij gedwongen door hem gehate propagandamuziek te spelen tot eer en glorie van het Derde Rijk. Na de oorlog zocht hij zijn heil in Indonesië, dat echter in toenemende mate een Nederland-vijandige plek werd. Voor Jan van Halen was er ook geluk na al de moeilijke jaren. Hij kwam in Indonesië Eugenia van Beers tegen, zijn latere vrouw en moeder van zijn zoons Eddie en Alex. 1) Eugenia van Beers werd op 21 september 1914 geboren in Rankasbitoeng, district Lebak (West-Java). Een plaats die eigenlijk alleen bekend staat als de plek waar Eduard Douwes Dekker (Multatuli) sinds 1856 zetelde. Door gebrek aan beschikbare bronnen is ons niet veel bekend over Eugenia’s familieachtergrond in Nederlands-Indië.

Weer naar Nederland (repatriëring)
Op 4 maart 1953 vertrokken Jan en Eugenia vanuit Djakarta aan boord van de bekende repatriantenboot ‘Sibajak’ naar Nederland. Ze betrokken niet lang daarna in Amsterdam een woning in de Michelangelostraat. Op 8 mei 1953 werd Alexander Arthur (Alex) geboren. Broer Edward Lodewijk (Eddie) volgde op 26 januari 1955. De muzikant Jan moest in die schrale jaren vijftig nog steeds overal waar het maar kon spelen om zijn jonge gezin te onderhouden. Hij had ook succes toen hij deel uitmaakte van het Ton Wijkamp Kwintet, dat in 1960 het prestigieuze Loosdrecht Jazz Concours won.

Meer vastigheid kwam er toen Jan de kans kreeg in de Luchtmachtkapel te gaan spelen. Deze was gehuisvest in de Luchtmacht Instructie en Militaire Opleidingen School (LIMOS) in Nijmegen, waar iedere luchtmachtmilitair zijn basisopleiding kreeg. Daartoe verhuisde het gezin vlak na de geboorte van Eddie naar Nijmegen en betrok een eenvoudige, maar nieuwe portiekflat in de Rozemarijnstraat in de wijk Jerusalem (Nijmegen Nieuw-West). Volgens een niet bevestigde bron zouden de broers het pand waar ze hun vroeg jeugd hadden doorgebracht, nog hebben bezocht toen ze in 1995 optraden (als voorprogramma van Bon Jovi) in het lokale Goffertpark. 2)

Naar de Verenigde Staten
Aangestoken door enthousiaste familieleden en hun verhalen, besloten Jan van Halen en vrouw Eugenia te emigreren naar de Verenigde Staten. De schrale omstandigheden in Nederland, de grauwheid, regeltjes en het klimaat wilde het echtpaar graag inwisselen voor dat van Californië. Slechts met 75 gulden aan contanten gingen Eddie en Alex met hun ouders het avontuur tegemoet. Zoals velen die hen waren voorgegaan ging de reis met de boot naar New York en van daaruit volgde een treinreis van vier dagen richting de sunshine state Californië. Tijdens de bootreis zouden de broertjes muziek hebben gespeeld voor hun medepassagiers.3)

Als nieuwe Amerindo’s in Californië  

Een eerste aanpassing in de Verenigde Staten is dat de naam van de familie voortaan wordt geregistreerd als ‘Van Halen’ in plaats van op zijn Nederlands ‘van Halen’. Het gezin kwam terecht in Pasadena, in de buurt van familieleden die eerder waren geëmigreerd. Het gezin woonde in een eenvoudig huis in de Las Lunas Street. Pasadena is een stad nabij Los Angeles met een aangenaam klimaat; in de winter is de temperatuur altijd wel rond 20 graden. Familieleden hebben de nieuwkomers wegwijs gemaakt en zijn financieel wat bijgesprongen. Zoals veel andere immigranten was er in de beginperiode geen direct aansluitende mooie baan, huis en uitgebreide kring van vrienden en kennissen. Hoewel een muzikant was Jan van Halen bereid alle werk aan te pakken. Ook echtgenote en moeder Eugenia had dezelfde instelling. Veel keus was er natuurlijk niet wanneer je twee jonge zoons moet voeden en opvoeden. Zo werkte moeder Eugenia jarenlang als schoonmaakster en afwasser in restaurants en hotels. Jan van Halen werkte onder andere als afwasser in hetMethodist Hospital in Arcadia, niet ver van woonplaats Pasadena en als conciërge in de Masonic Temple in Pasadena. Daarnaast had hij zijn schnabbels door op te treden tijdens braderies, feestjes en dergelijke.4) Het gezin was echter hecht, positief en optimistisch. Met deze eigenschappen is hun vestiging in de VS succesvol geworden. Het overlijden van zijn vader in 1986 en hun moeder in 2005 zouden voor Eddie en Alex een flinke klap zijn geweest. In 1988 zou de band het album OU182 hebben uitgebracht ter ere van Jan van Halen (‘This one’s for you, Pa’).

Er was thuis altijd muziek
Alex vertelt dat veel thuis om muziek draaide. De eerste herinneringen aan muziek komen van het spelen van zijn vader; ook stond de radio voortdurend aan. In de VS werd je daar toen al veel mee verwend. Toen vader Jan thuis in Nijmegen repeteerde voor de Luchtmachtkapel, zouden zoons Alex en Eddie hem hebben “begeleid” met de klanken van pannen en deksels die ze tegen elkaar sloegen, tegelijkertijd marcherend door de woonkamer. Jan van Halen moet hier erg blij mee zijn geweest gezien zijn ideaal dat zijn jongens ooit goede en beroemde musici zouden zijn. Niet voor niets had hij Eddie als tweede naam die van Van Beethoven gegeven, maar dan de Nederlandse versie: Lodewijk.5)

Muzikale vorming
Alex en Eddie volgden jarenlang klassieke pianolessen. Op de middelbare school eind jaren zestig. begin jaren zeventig kwamen ze uiteraard in aanraking met de pop- en rockmuziek. De Beatles en Rolling Stones waren al tien jaren bezig, de flower power diende zich aan en er kwamen ontzettend veel nieuwe muzikanten en ontwikkelingen in de muziek aan. Californië was naast Groot-Brittannië de meest dynamische plek op aarde waar dat zich allemaal afspeelde. Inspiratie was er genoeg: Jerry Garcia en Grateful Dead, The Mamas and the Papas, Joan Baez, Jefferson Airplane, Beach Boys, the Doors, Buffalo Springfield, Jackson Browne, Joni Mitchell, the Byrds, Fleetwood Mac.

De geboorte van de band
Het eerste bandje van de broers was The Broken Combs. Daarna werd het nog serieuzer met hun nieuwe band Mammoth. Toen meldde zich David Lee Roth die onder de indruk was geraakt van hun optredens. Roth trad toe als zanger van de band die zich vanaf 1974 Van Halen Band, later gewoonweg van Halen, ging noemen omdat er al een andere groep Mammoth bestond. Van Halen werd eind jaren zeventig vooral bekend vanwege het flamboyante en vernieuwende gitaarspel van Eddie. Met name ging het om de inmiddels als two hand tapping-gitaartechniek. Daarbij wordt de gitaarhals met twee handen snel bespeeld. Niet minder spraakmakend waren de optredens door het exuberante podiumgedrag van David Lee Roth. Rockmuzikanten beschouwen Eddie van Halen als een groot gitarist die vernieuwingen heeft gebracht op het gebied van gitaarversterking, -effecten en -ontwerp. Commercieel legde het de band en Eddie in het bijzonder geen windeieren.6)

Succes voor Van Halen begint in 1978
Net als vader Jan van Halen speelt de band zoveel mogelijk en dat doen ze in café’s, clubs en hotels. Het repertoir is nog niet specifiek rock, vaak nog covers. Beetje bij beetje begint de band eigen werk te spelen. Het talent blijft niet onopgemerkt en het jaar daarop biedt het grote Warner Bros een platencontract aan. Dat begint met een titelloos eerste album, met vooral hardrocknummers erop. Het debuutalbum is een succes geworden en de band kreeg de platinaplaat al na acht maanden. Bekend van het album is de hitsingle Running with the devil, waarmee ze in Nederland zijn doorgebroken. Het nummer behaalde op 8 mei 1980 een achtste plaats in de top-40. Ze hebben goede contacten met diskjockey Alfred Lagarde, die hun muziek regelmatig draait op de radio in VARA’s Betonuur. In hetzelfde jaar treedt de band op in Amsterdam en Delft. Communiceren kunnen ze nog steeds in het Nederlands.7)

Jaren tachtig
De volgende twee albums (Van Halen II en Women and children first) zijn net zo populair en Van Halen speelt nu optredens als hoofdact, o.a. in Nederland in de Edenhal in Amsterdam in 1979. De band maakt indruk op het Pinkpopfestival van 1980, al wil het niet meewerken aan een live-opname voor de KRO-televisie. Overigens worden er toch stiekem opnamen gemaakt… Het album Fair warning uit 1981 scoort wat minder, maar het daaropvolgende Diver Down uit 1982, dat grotendeels uit covers bestaat, doet het heel goed. Vader Jan van Halen heeft in dit album indirect nog een ererol mogen vervullen met zijn klarinet in het nummer Big Bad Bill (is Sweet William now).8) Van Halen groeide in de jaren tachtig uit tot een hoofdact en is het de vraag of de band de status van superband ooit heeft bereikt, ondanks de behaalde successen. Buiten twijfel staan Eddie’s buitengewone invloed op de rockmuziek en op andere rockmuzikanten. Van Halen was live een grote publiekstrekker, die in de begintijd als voorprogramma de hoofdact soms bijna in de schaduw stelde. Het beste laat zich de status van de band illustreren met het voorbeeld van het optreden in 1996 in Nijmegen als voorprogramma van Bon Jovi. Deze laatste is ruim 25 jaar een van de superrockbands in de wereld.

Eddie behaalde nog persoonlijke successen vanwege zijn vernieuwende gitaarspel en ideeën voor gitaarontwerpen. Hij heeft een gastoptreden bij Michael Jackson om zijn hit Beat it samen uit te voeren. De collega’s uit de rockscene waarderen hem onverminderd. Dit tot irritatie van zanger David Lee Roth die moeite had met verminderde aandacht.

Er was niet alleen succes. Halverwege de jaren tachtig volgde een aantal dramatische gebeurtenissen. In de band leidden de irritaties over David Lee Roth tot zijn vertrek in 1985. Ondanks de vrees voor een terugval, deerde zijn vertrek het succes en de ontwikkeling van Van Halen als band niet. Ingrijpender voor de broers was in 1986 het overlijden van vader Jan van Halen. Hun inspirator en bovenal goede en liefhebbende vader was er niet meer. Hoewel afkomstig uit een geheel andere muzikale traditie, heeft hij geen moeite gehad met de keuzen van zijn zoons. In welke mate het een hecht (Indisch?) gezin was, valt van buitenaf niet te beoordelen, maar afgaande op terloopse uitingen van de beide broers was het warm, geborgen en hecht nest waaruit ze kwamen. De vervanger van Roth is Sammy Hagar en het album 5150 (1986) met hem als zanger wordt een groot succes. De muziek is meer mainstream geworden: minder hardrock, iets meer popsound. De volgende plaat die werd uitgebracht was OU812 (1988), die als een tribuut aan Jan van Halen kan worden gezien.

Jaren negentig tot heden
Van Halen is dan veel minder te horen en te zien in Europa. In Nederland is er nog wel een flink aantal trouwe fans gebleven. Er zijn optredens zoals het eerder aangehaalde in 1996 als voorprogramma van Bon Jovi in Nijmegen. Er zijn nog ’transnationalistische’ sporen bij de broers te vinden. Zij spreken nog steeds Nederlands, maar met een onvervalst Yankee-accent. Zie hiervoor een interview met Eddie op YouTube. Persoonlijk is het leven van Eddie vanaf de jaren negentig turbulenter. Het begon zo goed met de geboorte in 1991 van zijn zoon Wolfgang. Met deze naam (Mozart) het voorbeeld van zijn vader volgend die hem naar Van Beethoven had vernoemd. Wolfgang is nu bassist bij Van Halen. Maar Eddie kampte ook met een alcoholverslaving. In 2001 kreeg hij kanker, waarvan hij in 2002 genas. De band Van Halen treedt na 2004 niet meer gezamenlijk op, maar in 2007 maakt ze bekend weer te gaan touren en dan met…..David Lee Roth als zanger. De in totaal 37 optredens zijn allemaal succesvol. Voor 2011 heeft Van Halen aangekondigd weer een tour te maken. De huidige bezetting: David Lee Roth, Alex, Eddie en zijn zoon Wolfgang Van Halen.

Slot
Het verhaal van het gezin Van Halen is een voorbeeld van succesvolle Amerindo’s. Natuurlijk is het geen doorsneegeschiedenis, wél een van tweedegeneratie migrantenkinderen die het gemaakt hebben. Vader Jan en moeder Eugenia hebben de typische startproblemen gehad als het niet direct hebben van een mooie baan, dito huis en sociaal succes. Het is een persoonlijk verhaal van sappelen, doorzetten en uiteindelijk erin slagen een Amerikaans burger te worden. Met elkaar vormden de Van Halens een hecht en warm gezin. Een typisch Amerindogezin?!

Noten
1)Wikipedia
2)Dutch Van Halen website en Het Nederlandse Van Halen Forum
3)Ibidem
4)C. J. Chilvers, The Van Halen Encyclopedia, p. 223.
5)Dutch Van Halen website
6)Ibidem.
7)Dutch Van Halen website
8)Ibidem.
9)Wikipedia

Informatie op het internet
http://nl.wikipedia.org/wiki/Van_Halen
Officiële Van Halen website
Dutch Van Halen website
Halen.com
Het Nederlandse Van Halen Forum
AmerIndo. A Portal for the Dutch Eurasian Indo Community in the United States
The Indo Project
The New Netherlands Institute (Cultural Education Center, Albany)

Literatuur
Carol Annink, Orang Indo en Indonesian-Dutch: Indische Nederlanders in Indonesië en de Verenigde Staten van Amerika. In: Wim Willems en Leo Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964), ’s Gravenhage 1994, pp. 147-159. C. J. Chilvers, The Van Halen Encyclopedia, Oak Lawn (Il)1999.
Dutch Immigrants to the United States: Gerard Kuiper, Eddie Van Halen, Barthold Fles, Daniel de Leon, Colonel Tom Parker, Willem de Kooning, 2010.
B.R. Rijkschroeff, Een ervaring rijker. De Indische immigranten in de Verenigde Staten van Amerika, Delft 1989.