Door Rob de Haas (Batavia 1948)

In Gemert werd iets bijzonders verricht …
Stel je voor. In een kleine Nederlandse plattelandsgemeente, van zeg 7000 zielen, vindt in korte tijd, bijvoorbeeld binnen twee jaar, een invasieplaats van zo’n 600 asielzoekers. Anno 2007 zou het dorp letterlijk en figuurlijk te klein zijn. En toch is het dat wat zonder al te grote problemen gebeurde in het gemoedelijke Brabantse Gemert van 1951-1952. Maar liefst 120 Indische KNIL-gezinnen bestaande uit ruim 600 personen kregen er een splinternieuwe woning. Het dorp moest er met twee grote wijken voor worden uitgebreid. Het inwonertal van Gemert groeide explosief met ruim 9 %. De landelijke pers berichtte vol lof over de wijze waarop de gemeente de opvang geregeld had. Niet dat de inburgering geheel pijnloos is verlopen, maar van noemenswaardige spanning tussen de twee bevolkingsgroepen is nooit sprake geweest. Nog steeds wonen veel Indischen van de tweede en derde generatie volledig geïntegreerd in Gemert. De eerste is al bijna uitgestorven. Binnenkort wordt een Indië-plantsoen aangelegd ter herinnering aan deze gedenkwaardige, vreedzame invasie.

Luchtfoto Gemert in 1950

Repatriëring
In de voormalige kolonie Nederlands-Indië komt het proces van soevereine bewustwording eind 19e, begin 20ste eeuw voorzichtig op gang. Na de Tweede Wereldoorlog is er echter geen houden meer aan. ‘Indonesië aan de Indonesiërs’ roepen Soekarno en de zijnen. Helaas gaat dit gepaard met geweld. De onafhankelijkheid en merdeka (vrijheid) moeten met wapens op Nederland bevochten worden. Ten koste van duizenden slachtoffers. Aan weerskanten. ‘Vrijheidsstrijd’ heet het aan Indonesische kant. ‘Politionele acties’ aan Nederlandse zijde. Prestige en grote ego’s bepalen de agenda van een desastreuze politiek. Als regeringen bakkeleien delven de onderdanen het onderspit.
Meer dan driehonderdduizend Nederlanders en Indische Nederlanders zijn gedwongen hun moederland voorgoed te verlaten. Ze hebben weinig keus, ook al probeert de Nederlandse regering hen anders te doen geloven. Repatrianten worden ze genoemd. Mensen die terugkeren naar hun vaderland. Het gros is nog nooit in het koude ‘patria’ geweest.

Opvang
Op zo’n grote vloot vluchtelingen is Nederland niet berekend. De ontheemden worden opgevangen in kampen, waaronder die van Westerbork en Vught, waaruit nog maar enkele jaren geleden joden zijn weggevoerd. Nood kent geen scrupules. Contractpensions en hotels dienen zich bij bosjes aan. Aan ellende valt immers een aardige stuiver te verdienen. Degenen die geluk hebben, kunnen bij familie terecht. Als je het geluk wilt noemen, want de Nederlanders zijn over het algemeen maar klein behuisd. Behelpen is het.
De Nederlandse regering doet meermalen een dringend beroep op gemeenten en provincies om woningen beschikbaar te stellen voor de Indische landgenoten. Pas als minister In ’t Veld in 1950 met een stimuleringsplan voor de woningbouw op de proppen komt, reageren de lokale overheden. Voor elke woning die aan een Indische repatriant gegeven wordt, mag de gemeente er een bouwen voor de eigen inwoners. Plus nog eens 25 % extra.

Gemert
Het bestuur van de Brabantse Peelgemeente Gemert had er wel oren naar. Met die extra huizen kan de ernstige woningnood voor een belangrijk deel worden gelenigd. Te veel Gemertenaren leven in krotten, in schuren, in onbewoonbaar verklaarde woningen.

Speciale uitgave van de gemeentegids van Gemert voor de Indische nieuwkomers

Tientallen jonge, getrouwde stellen wonen in bij hun ouders. Niet zelden ook met kleine kinderen. Een onhoudbare situatie. Dus stelt het college van burgemeester en wethouders een ambitieus plan op. Het wil aan 120 KNIL-gezinnen wel onderdak bieden. De commandanten van de nabijgelegen vliegveld Volkel en Eindhoven zoeken woongelegenheid voor militair personeel. Gemert ligt precies tussen beide luchtmachtbases in. De rekensom is gauw gemaakt. Voor militairen geldt echter een lager percentage (12 %). Dus 120 woningen voor Indische militairen en 132 woningen voor Gemertse burgers. Dat zet tenminste zoden aan de dijk.

Indische militairen van de luchtbasis Volkel

Wordt vervolgd