Humphrey de la Croix

Het bespreken van een nieuw kookboek lijkt geen taak voor een geschiedeniswebsite. Maar nu dit eind 2011 uitgekomen Boekoe Bangsa voor ons ligt, is dat “natuurlijk” anders. Ik was al meteen enthousiast door de fraaie aanblik van dit vervolg op het succesvolle en even mooie Boekoe Kita (2010). Toen ik de titel Adios amigo van het woord vooraf geschreven door een van de schrijvers en fotograaf Harold Pereira las, hoopte ik meteen dat het sloeg op de gelijknamig song van Jim Reeves. En dat was ook zo! Mijn vader had als een wens voor bij zijn uitvaart dat Adios amigo zou worden gedraaid. Dit lied dat ik in de jaren zestig zo vaak in huis hoorde, is na het heengaan van mijn vader in 2010 voor mij weer een vast gegeven geworden. Verschil met toen is dat YouTube het nu ook met beelden weergeeft. Het woord vooraf van Harold Pereira is ook gericht aan zijn vader, die net als de mijne van Jim Reeves hield en lekker Indisch eten.

Zo ben ik vanzelf begonnen bij een element dat Boekoe Bangsa meer maakt dan alleen een kookboek. Namelijk de weergave van een Indisch leven in Nederland waarin eten, muziek en vooral het samenzijn centraal stonden. De verhalen van de afzonderlijke geïnterviewden laten dit kookboek het niveau van een verzameling gerechten overstijgen. Het zijn juist deze persoonlijke, (familie-)verhalen die kunnen duidelijk maken wat Indisch is. Omdat mensen van verschillende generaties aan het woord komen, is te zien hoe de beleving van de Indische identiteit, met als aanleiding familierecepten, zich van generatie tot generatie heeft ontwikkeld. De uitspraak van voormalig Tweede Kamerlid Mei Li Vos (derde generatie Indo) over de Indische eetcultuur is duidelijk: “Nostalgische gevoelens heeft ze daar niet bij. Ik vind het lekker, meer niet. Denken dat je een cultuur in stand kunt houden met eten is onzin, invented tradition.”. Niet iedereen in de Indische gemeenschap zal het daarmee (helemaal) eens zijn. het is wel goed dat de schrijvers deze visie niet onbenoemd wilden laten. Ze zijn er goed in geslaagd het boek geen trip naar tempo doeloe te laten zijn. De betrokkenen hebben door hun verhalen liefdevolle en warme familieverhoudingen in die Indische binnenwerelden prijsgegeven. Dat is geen nostalgie of heimwee naar een goede oude tijd. Boekoe Bangsa laat door die verhalen impliciet heel wat historische noties zien. Zoals de inburgering na aankomst in Nederland, hoewel Nederlands opgevoed en georienteerd toch ook anders, niet helemaal Nederlands en misschien zelfs helemaal niet. En hoe eigen gewoonten, gebruiken en mentaliteiten vanuit Indonesië bleven bestaan: het masseren (pidjit), uitingen van bijgeloof, gastvrijheid, respect voor ouderen.

Ik zou Boekoe Bangsa tekort doen door teveel aandacht te besteden aan de historische dimensie. Als Indo moet je het wél hebben over de recepten die erin staan. De meeste gerechten zijn me bekend maar het blijft verbazen hoeveel variëteiten elk gerecht kent. Dat zie je ook terug in de foto’s. Een van mijn favorieten is hachee en herken het gerecht vooral in de foto, maar niet geheel in het recept. Dat van mijn moeder is weer een eigen versie, die ik overigens zelf ook weer enigszins anders maak. Dit zette me aan het denken over het statement van de uitgever dat via de verhalen de Indische recepten worden doorgegeven aan de volgende generaties. Mijn ervaring is dat ik probeer de recepten van mijn oma en moeder voort te zetten, met nadruk op probeer. En toch wordt het nog een slagje anders dan hun bereiding. Maar natuurlijk weten we dat beleving van eten mede door omstandigheden en herinneringen wordt bepaald. Trouw aan de eigen familierecepten doet natuurlijk geen afbreuk aan de recepten in Boekoe Bangsa. Een grote verdienste is dat als vervolg op Boekoe Kita met uitsluitend recepten van Indo’s, nu ook de Molukse en Chinese keuken in beeld komen maar wel met een kern van Indische recepten. Ik heb eerlijk gezegd nog niet een recept uitgeprobeerd, maar zal dat zéker doen en ga denk ik (natuurlijk) voor de hachee. Het boek als kookboek in meer “technische” zin: productinformatie wordt niet systematisch in één hoofdstuk of sectie gegeven. De verhalen bevatten alle in meer of mindere mate informatie over specifieke producten. Alleen in het begin van het boek staat op één pagina een verklarende lijst van Maleise termen van ingrediënten. Ook bevat het boek geen aparte informatie over technieken of kookgerei. In het recept staat bijvoorbeeld direct dat je pepers moet gaan stampen in een cobek (vijzel) wanneer je perse verse sambal wilt eten. Sterk is de bondige weergave van de recepten: je moet maar meteen aan de slag en al doende leert men. Het doet denken aan de recepten in Beb Vuyk’s “bijbel” Groot Indonesisch kookboek, die al talloze herdrukken heeft beleefd sinds de het uitkomen in 1973. Het boek is daardoor erg functioneel en doelmatig, terwijl er weinig andere kookboeken zijn met zo’n groot aantal mooie foto’s. Dit brengt me op een volgend compliment: de illustraties zijn niet alleen een decoratie van een boek gericht op praktische handelingen die moeten worden uitgevoerd. De keuze is dusdanig dat je de levenssfeer van mensen afkomstig uit Indonesië voelt. Ook geven de foto’s de historische achtergronden en tijdsgeest weer. En hoe ingrediënten en verschillende producten er uit zien maakt eten naast smaak een visuele beleving. Het lijkt een mengeling van een kookboek, een historische publicatie en een over kunstgeschiedenis met de gerechten als de kunstobjecten.

Boekoe Bangsa is naast een praktisch kookboek een visuele feestmaaltijd met mooie verhalen uit de Indische, Molukse en Chinese gemeenschap. Het is ook een feest van herkenning: de sfeer, de recepten, de verhalen. Auteurs Mirjam van der Rijst, Harold Pereira en Eveline Stoel zullen het je vast niet kwalijk nemen hun werk niet eens te gebruiken als kookboek maar als een fraai en goed geschreven werk over die fijne en mooie Indische cultuur. En gebruiken niet heel veel mensen kookboeken op deze manier?

Informatie
Titel: Boekoe Bangsa (‘Boek van de familie’)
Auteurs: Mirjam van der Rijst, Harold Pereira en Eveline Stoel
Fotografie: Harold Pereira
Prijs: € 34,95 Omvang: 320 blz. Formaat: 210 x 280 mm
Afwerking: Gebonden, met leeslinten
ISBN: 978 90 8989 464 9
Uitgever: Terra Lannoo, www.terralannoo.nl