Pieke Hooghoff

Ter inleiding
De Indische Nederlanders werden door bestuurders en wetenschappers lange tijd aangehaald als hét voorbeeld van een geslaagde inburgering van een grote migrantengroep. Intussen is er meer informatie beschikbaar gekomen die deze conclusie van de nodige nuancering voorzien. Feit is echter dat de Indische Nederlanders zijn opgegaan in de omringende omgeving, uitgezonderd daar waar er periodiek een pasar malam is of de jaarlijkse herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en de capitulatie van Japan. In Nijmegen is dat niet anders, uitgezonderd een verwijzing als de straat in Nijmegen-West die is vernoemd naar Tjalie Robinson, een van de pseudoniemen van de Indische auteur Jan Boon die in 1911 in de Dominicanenstraat was geboren.
De Indische Nederlander gaat echter zichtbaarder worden in het straatbeeld en dat doet recht aan deze groep die ook zijn bijdragen in diverse opzichten aan de stad heeft geleverd. Hopelijk doet dit voorbeeld goed volgen in andere plaatsen.

Straten worden vernoemd naar Indische Nijmegenaren
Met de nieuwbouwplannen voor het Waalfront kan de vurige wens voor het toewijzen van straatnamen voor Indische Nijmegenaren en bij het Indische betrokken, doorgang vinden. Na jaren van bouwcrisis kan er weer gebouwd worden op een mooie plek aan de Waal. Het plan Waalfront is opgebouwd uit zes verschillende deelgebieden, elk met een eigen karakter en sfeer. De beoogde buurt heeft nog geen definitieve naam. De locatie is op de zuidelijke oever en direct oostelijk van de nieuwe brug ‘De Oversteek’ uit 2013 waarmee de stad naast de “oude” brug van 1936 en de spoorbrug met een derde brug de twee oevers van de Waal met elkaar verbindt.

Linksonder het meest westelijke deel van het bouwproject ‘Waalfront’. In het gedeelte linksonder de wijk Koningsdaal(zie ook de volgende afbeelding), komen de straten die naar Indische Nijmegenaren worden genoemd.
Foto: www.koningsdaal.nl

Wethouder Ben van Hees van de Nijmeegse Fractie met in zijn portefeuille onder andere cultuurhistorie, heeft de eerder ingediende voorstellen bekeken. Hij wil ze uiteindelijk in het eerste kwartaal van 2015 omzetten in echte besluiten en de uitvoering ervan. Het nieuwbouw-woongebied zal zeven straten omvatten, een buurt in het westelijk deel van het Waalfront, ten noorden van de Weurtseweg en zoals gezegd dicht bij de brug ‘De Oversteek’.

Het voorstel (van 2007) aan de gemeente Nijmegen waaraan redacteur Pieke Hooghoff namens IndischHistorisch.nl een bijdrage heeft geleverd,  is destijds positief ontvangen. De ambtelijke Werkgroep straatnaamgeving van de gemeente heeft recentelijk de lijst met voorlopige namen geplaatst op de zogenoemde Reservelijst, een officiële lijst waaruit geput kon worden. Deze lijst is te beschouwen als de “voorraad” die de namen bevat voor de nieuwe straten.
De definitieve keuze en realisatie wordt door de gemeenteraad gedaan. De straten krijgen de namen van Indische Nijmegenaren die maatschappelijk, wetenschappelijk of cultureel een meer dan reguliere rol voor en/of in de Indische geschiedenis of gemeenschap hebben gespeeld.  Het eerste naambordje zal feestelijk worden onthuld.

Wilhelm Linnemann met zijn gezin. Jaar niet bekend en waarschijnlijk in Nijmegen
Bron: www.noviomagus.nl

Nijmegen en Indië
Dat er banden tussen Nijmegen en Indië hebben bestaan, is niet bij iedereen bekend. Tegenwoordig wonen er zo’n vijfduizend mensen met een Indische achtergrond: Indo’s die zich voor de Tweede Wereldoorlog in Nijmegen hadden gevestigd, nakomelingen van kolonialen en andere Indischgasten, Molukkers en de zogenoemde repatrianten van na 1945.
Daarnaast telt Nijmegen een grote groep mensen die zich Indisch voelen. Ook zij beschouwen zich Indische Nederlander of met hen sterk verbonden. Dat bleek bij het speuren naar verhalen uit het Indisch-Nijmeegse verleden van stadgenoten met een bijzonder levensverhaal.

Een daarvan was de Indische Wilhelm Linneman, 1895-1968, een cartograaf die in Nijmegen leefde en werkte nadat hij met zijn Nijmeegse vrouw in 1936 uit voormalig Nederlands-Indië was vertrokken. Als KNIL-kapitein deed hij belangrijk karteringswerk uit op Sumatra, Celebes (het huidige Sulawesi) en op Java. In Nederland heeft hij zijn belangwekkende memoires geschreven in de jaren dat hij in Nijmegen woonde.

Relatie met de bestaande Indische buurt
Het klinkt wat flauw maar die beperkt zich tot het woord ‘Indische’. Aan het begin van de twintigste eeuw werden door heel Nederland in plaatsen straten genoemd naar de eilanden van de Indonesische archipel of naar personen die een belangrijke rol daar hadden gespeeld . Dat paste geheel in de trots die ons land wilde uitstralen nu het een van de imperia was geworden. Deze wijken hadden dus niets van doen met de mensen die bekend staan als Indo-Europeanen, de variant ‘Indo’s ‘ of Indische Nederlanders.

Noot Pieke Hooghoff
Voor het 51e Nijmeegse canonvenster schreef ik in begin 2012:
“Nijmegen heeft zich sterk gemaakt voor fraaie en zinvolle uitbreiding naar Noord-Nijmegen, de Waalsprong, een project dat ik zeer kan waarderen. In 2000 heb ik de geschiedenis van Indische Nijmegenaren 1900-1940 beschreven in de publicatie Bandoeng aan de Waal. Dit boek is reeds lang uitverkocht, maar is bekend onder Indische Nijmegenaren en belangstellenden. De verhalen van de Indische Nijmegenaren die ik sprak waren bijzonder en roerend.  Om de betrokkenheid van Indische Nederlanders van Nijmegen te laten zien, is aan de Commissie Straatnaamgeving van de Gemeente Nijmegen het voorstel gedaan in het nieuwe stadsdeel namen van Indische Nijmegenaren aan straten toe te wijzen. Het voorstel is in 2008 aangenomen, maar door de economische crisis is de bouw vertraagd en nog niet gestart.”

Meer informatie
Pieke Hooghoff, Bandoeng aan de Waal. Indische Nijmegenaren in het begin van de twintigste eeuw. Nijmegen 2000. Uitgave: Boekhandel Roelants.
Idem, Een bijzondere Nijmegenaar. De succesvolle kartogaaf Wilhelm Linnemann in Nederlands-Indië.
Idem, Indische straatnamen. Een Indisch-Nijmeegse buurt in een nieuw stadsdeel.

Humphrey de la Croix, Indische plaatsen Oude Indische buurten: niet zo Indisch?
Idem, Indische plaatsen van herinnering: Tjalie Robinson, de Tjalie Robinsonstraat en Nijmegen.