Humphrey de la Croix

Vanuit Semarang gaan we zuidelijk richting de vulkaan Merapi, passeren Ambarawa en bezoeken de semi-zelfstandige Vorstenlanden Soerakarta en Djokjakarta. Dit gebied wordt wel gezien als het kerngebied van Java. Hier was het rijk Majapahit (1294 –  1364) gevestigd waarvan de eerste minister en militair leider Gajah Mada nog steeds een legendarische figuur is voor de naamgeving van eigentijdse instellingen, verenigingen en producten. 1) De latere vorstengebieden Djokjakarta, Soerakarta, Pakoe Alam en Mangkoenegara mochten tegen het eind van de achttiende eeuw van de Nederlanders het gezag blijven uitoefenen in hun territoria. Dat deden ze uit eerbied voor hun eeuwenoude cultuur en erkenning van hun verfijnde cultuur. De republiek van Soekarno eerde de sultan van Djokjakarta voor zijn rol in de onafhankelijkheidsstrijd door het gebied een speciale status te verlenen. Aan de sultan en soesoehanan van Solo wordt nog steeds een groot charisma toegeschreven.

De regio ken een lange geschiedenis en gaat terug tot de tijd van de vorst Gajah Mada en de pre-Islamitische Boeddhistische en Hindoe perioden. Wereldberoemd erfgoed bestaat uit de Borobudur en het tempelcomplex Prambanan, beide vlak bij Djokjakarta.
In het landschap van de Vorstenlanden domineert de actieve vulkaan Merapi. Samen met de cultuur van de hoven was deze in de koloniale tijd al een trekpleister.
Toeristen die Yogyakarta bezoeken kunnen niet voorbij aan de lange centrale Jalan Malioboro met zijn vele winkels, kramen, eethuisjes en hotels.

In 1911 is het Grand Hotel de Djokja geopend aan de hoofdstraat Djalan Malioboro. Nadien kwamen er verschillende naamswijzigingen: en zoals het nu heet Garuda.  De wijk heet nu Kota Baru en er zijn nog verschillende woningen uit de koloniale periode te zien. In de wijk lagen het voormalige Sint Ignatius College en verschillende kerken, waarvan te noemen de RK Sint Antoniuskerk uit 1926 en de Huria Kristen Batak Protestan daterend uit 1923. 2)

Grand Hotel de Djokja werd eind jaren ’20 gemoderniseerd en flink uitgebreid tot een etablissement van klasse om te kunnen voldoen aan het groeiend aantal gegoede gasten. Tijdens de Japanse bezetting heette het Hotel Asahi en van 1945 tot 1950 Hotel Merdeka. In die jaren zetelde de regering van de jonge Republik Indonesia er en was Djokjakarta tijdelijk de hoofdstad todat Djakarta het in 1949 werd. Vóór de huidige naamgeving Grand Inna Malioboro Yogyakarta uit 1982, heette het van 1950 to 1982 Hotel Garuda en vervolgens tot 2001 Hotel Natour. 3

Hotel Phoenix ligt niet ver van Hotel Grand Djocja. Het was destijds geen groot hotel maar bestaat vandaag de dag nog. Opmerkelijk is dat het oorspronkelijke gebouw goed bewaard is gebleven. Hetzelfde geldt voor de binnenkant met zijn art deco-stijlelementen. De naam is tegenwoordig The Phoenix Hotel en is een luxe, comfortabel boutiquehotel en behoort tot de Sofitel hotelketen.

Ergens na 1890 vestigde de handelaar in specerijen Kwik Djoen Eng zich in Djokjakarta. Hij was succesvol en breidde zijn onderneming uit tot in de suikerindustrie. Hij zou als de “Javaanse suikerkoning” bekend worden. Met zijn broer richtte hij voor de export van suiker de NV Kwik Hoo Tong Handel Maatschappij op. Rond 1930 was Kwik een van de succesvolste ondernemers in Zuidoost-Azië geworden. Zijn rijkdom bracht hij tot uiting in vastgoed en zijn nieuwe huis opgeleverd in 1918 in het centrum van Djokjakarta was in de toen geliefde art deco-stijl ingericht gecombineerd met Javaans en Chinese stijlelementen. Dat pand werd het latere Hotel Phoenix.
De Grote Depressie van 1929 bracht zijn onderneming grote klappen toe en vele van zijn werkmaatschappijen gingen failliet. Een andere ondernemer Liem Djoen Hwat kocht het huis van Kwik en maakte er het weelderige Hotel Splendid van. Tijdens de Japanse bezetting werd het Hotel Yamato waar het militair hoofdkwartier van Djokjakarta was gelegerd. In 1951 heette het geheel in de lijn van de verworven onafhankelijkheid Hotel Merdeka. 5)

Ten slotte bekijken we Hotel Toegoe dat in de koloniale periode met Grand Hotel de Djocja en Hotel Phoenix tot de betere hotels behoorde. Niet ver ervandaan staat het Toegoemonument dat in 1755 was opgericht door de eerste sultan van Djokjakarta Hamengko Buwana I. Na een aardbeving in 1867 restaureerden de Nederlanders in 1889 het beschadigde monument tot de huidige vorm. Het Toegoemonument is voor de bevolking een symbool van hun vorstendom en vorstenfamilie. In de Nederlandse tijd was de bijnaam van het monument de Witte Paal. 6)

Tijdens de oorlog maakten de Japanners van Hotel Toegoe een ontspanningsoord voor hun officieren. Overbodig te vermelden dat daar inheemse en Europese vrouwen gedwongen werden de bezetters te plezieren.
In 1948 – 1949 ten tijde van de Tweede Politionele Actie vestigde luitenant-kolonel D.R.A. van Langen er zijn hoofdkwartier.
Enkele jaren geleden heeft de familie van voormalige president Soeharto het plan opgevat om op de plaats van het hotel een Soeharto Centrum op te zetten. Doel is het gedachtegoed van de voormalige staatsleider nader te belichten en de positieve kanten van zijn politieke en maatschappelijke visie te belichten. Volgens familie en volgelingen zou de reformasi van 1998 ten onrechte de rol van Soeharto in een slecht daglicht hebben geplaatst. De oprichting van het centrum kwam niet van de grond omdat het Toegoe Hotel officieel cultureel erfgoed is en zijn integriteit moet behouden. Alleen lijkt dat aan het huidige uiterlijk niet erg goed af te lezen. Heden in 2019 is het pand sneller verwaarloosd en begroeiing is begonnen het pand te overwoekeren. 7)

In de volgende aflevering van deze artikelreeks over hotels zijn we in Oost-Java en bezoeken Soerabaja en de regio Malang.

---

Noten
1. http://factsanddetails.com/indonesia/History_and_Religion/sub6_1a/entry-3942.html
2. http://poestahadepok.blogspot.com/2019/02/sejarah-semarang-35-sejarah-hotel-grand.html
3. Ibidem.
4. Gasten die op de foto staan van het diner in Hotel Grand Djokjakarta in 1937:
2e rij tafels, aan de tafel rechts van het midden, met de klok mee: 1 (linksachter, kijkend naar camera) Louise Abbenhuis-Verschueren, 2 Wim van der Meulen, 3 vermoedelijk Emmy Coerper-Honig, 4 assistent-resident Christiaan Abbenhuis, 5 Do van der Meulen-Jorrits de Jong, 6 vermoedelijk Sven Riis, directeur van de waterleiding te Jogjakarta. 2e rij tafels, aan de tafel links van het midden: rechtsvooraan naar links kijkend Ratoe Pembajoen, met rechts van haar de echtgenote van de regent van Bantoel.
Depicted: van der Meulen-Jorrits de Jong, D.; Riis, S.; Ratoe Pembajoen; Meulen, W. van der; Coerper-Honig, E.; Abbenhuis-Verschueren, L.J.; Abbenhuis, C.W.A.
De laatste gouverneur van Java / Wouter Abbenhuis. – Cuyk, 1997.
Bron: Digitaal foto-archief KITLV Leiden: https://digitalcollections.universiteitleiden.nl/view/item/703468?solr_nav%5Bid%5D=11dfec06d3f6f709aa45&solr_nav%5Bpage%5D=0&solr_nav%5Boffset%5D=16
5. https://www.historichotelsworldwide.com/hotels-resorts/the-phoenix-hotel-yogyakarta-mgallery-by-sofitel/history.php
6. http://colonialarchitecture.eu/islandora/object/uuid%3A71685222-247b-46a9-9273-e1ace596a5ad/datastream/PDF/view
7. https://mysocialmate.com/tag/hoteltoegoe.

Internet
http://factsanddetails.com/indonesia/History_and_Religion/sub6_1a/entry-3942.html
Hotel Phoenix: https://www.historichotelsworldwide.com/hotels-resorts/the-phoenix-hotel-yogyakarta-mgallery-by-sofitel/history.php
Hotel Toegoe (foto’s): https://mysocialmate.com/tag/hoteltoegoe
http://poestahadepok.blogspot.com/2019/02/sejarah-semarang-35-sejarah-hotel-grand.html
Website Indische literaire wandelingen: https://www.indischeliterairewandelingen.nl/index.php/wandelingen/239-yogyakarta-2-malioboro-pakualaman
https://kolonialemonumenten.nl/2017/07/21/de-witte-paal-djokjakarta-1889/

Literatuur
http://colonialarchitecture.eu/islandora/object/uuid%3A71685222-247b-46a9-9273-e1ace596a5ad/datastream/PDF/view