Humphrey de la Croix

Op 13 augustus 2010 mocht ik de presentatie van een bijzondere expositie bijwonen. Fotograaf Raoul Kramer volgde de “oorlogsvoetsporen” van zijn grootvader, die destijds tewerk was gesteld aan de Birma-Siam spoorlijn. De tentoonstelling heet ‘Sporen van het verleden, de Birma-Siam Spoorweg 65 jaar later’ en is te zien in Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Een 13-tal panelen met groot afgedrukte foto’s vormen de expositie. Naast de officiële opening werd ook Raoul Kramer’s boek ‘Lost Track’ gepresenteerd. Het boek bevat ook foto’s die niet deel uitmaken van de tentoonstelling.

De van boeken als ‘De eeuw van mijn vader’ en ‘In Europa” (en de gelijknamige televisieserie) bekende publicist Geert Mak, vertelde als gastspreker het verhaal van zijn vader dominee Catrinus Mak. Deze was meegegaan naar Thailand als legeraalmoezenier en heeft veel betekend in de geestelijke bijstand van de werkers. Overleven, ziekte en dood bepaalden de dagelijkse gang van zaken. Samen met de capucijner pater Ezechiël Vergeest heeft hij vele werkers mentale en fysieke ondersteuning geboden in de moeilijke tijd in Thailand. Geert Mak gaf ook een persoonlijker tint aan het verhaal door ook in te gaan op gevoelens die zijn vader thuis al dan niet kwijt wilde over zijn tijd in Thailand.

Als speciale gasten waren de ex-krijgsgevangenen en ex-werkers Felix Bakker, Geo Hakkenberg en Sip Fokkens. Raoul Kramer overhandigde hun de eerste exemplaren van ‘Lost Track’. De vierde genodigde ex-werker Felix Jans was vanwege omstandigheden niet aanwezig om een exemplaar in ontvangst te nemen. De drie aanwezige ex-werkers werden geïnterviewd door Guido Abuys, de conservator van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Hoewel de geschiedenis van de spoorlijn wel wat bekender is geworden, is het horen van de ervaringen van deze drie overlevenden nog steeds zeer aangrijpend. De verhalen die zij vertellen hebben als het ware geen “uiterste houdbaarheidsdatum” en verdienen het om herhaaldelijk te worden verteld. Maar iedere nieuwe generatie zal er duidingen aan toevoegen of bestaande betekenissen herzien. Je reageert er in ieder geval met verbazing en ongeloof op. Zéker omdat het moeilijk invoelbaar is hoe het in die toenmalige omstandigheden is geweest.

Raoul Kramer signeert zijn boek ‘Lost Track’

Raoul Kramer: de zoektocht naar het verhaal van zijn grootvader De interesse voor de Tweede Wereldoorlog in het Verre Oosten was geen gegeven waarmee hij in zijn werk als jonge fotograaf iets deed. Wel was Raoul Kramer te vinden in verschillende conflictgebieden in onze eigen tijd. Bijvoorbeeld de Westelijke Jordaanoever, ….Hij voelde daarin echter een soort tekort. Een tekort in het voelen van de nabijheid en intensiteit van de conflicten die hij vastlegde. Die nabijheid vond hij in de persoon en het verhaal van zijn grootvader. Die vertelde vroeger wel eens over de Birma-Siam spoorlijn. Maar dat verhaal leek zo ver weg. Uiteindelijk is Raoul Kramer vanuit de hedendaagse beleving van conflicten in de wereld, ook letterlijk, een spoor terug gaan zoeken en blootleggen. Raoul Kramer heeft niet als een historicus gezocht naar schriftelijk achtergelaten sporen, maar een soort moderne archeologie bedreven. Het zoeken en vinden van tastbare aanwijzingen in en op het land: stukken rails, gereedschap, of juist de leegheid waar niets te vinden was. Juist de schaarste van het bronnenmateriaal dwingt de kijker zich in te spannen de geschiedenis van de Birma-Siam spoorlijn niet in de vergetelheid te laten raken.

Op de website van “Herinneringscentrum Kamp Westerbork” wordt krachtig de idee achter Raoul Kramer’s tocht door Thailand onder woorden gebracht:

“De expositie en het fotoboek Lost Track maken het spoortraject (weer) zichtbaar. Fotograaf Raoul Kramer heeft de gevonden sporen in het landschap vastgelegd. Het boek vormt een archief van deze belangrijke plekken die langzaam worden teruggenomen door de natuur. In het boek wordt elke gefotografeerde locatie in een historisch kader geplaatst door de bijbehorende historische feiten en gebeurtenissen erbij te vermelden. Of andersom: bij een historisch feit of een persoonlijk verhaal wordt de bijbehorende locatie zichtbaar gemaakt. Zo leeft het verleden voort in heden en toekomst.”

Raoul Kramer geeft een toelichting bij zijn expositie

Uit het boek:

“Ik heb mijn oma wel eens gevraagd of ze het over de oorlog hadden, toen ze nog jong waren. Oma antwoordde dan: “Nou niet veel, je ging gewoon door met je leven. Je weet toch? Opa floot altijd. Als ik hem zo hoorde fluiten achter in de tuin, dan wist ik dat hem iets dwars zat.” “.

Informatie
De expositie ‘Sporen van het verleden, de Birma-Siam Spoorweg 65 jaar later’: Van 13 augustus 2010 tot en met 26 september 2010.

Contactgegevens
Herinneringscentrum Kamp Westerbork Oosthalen 8 9414 TG Hooghalen Telefoon: 0593-592600 Website: www.kampwesterbork.nl E-mailadres: info@kampwesterbork.nl