Van de redactie
In oktober is het 70 jaar geleden dat de spoorweg van Thailand naar Birma gereed kwam.
De tol die de werkers hebben betaald was erg hoog. Op de website van de Stichting Herdenking Birma-Siam Spoorweg en Pakan Baroe Spoorweg staan de volgende voor zichzelf sprekende feiten:
“Na afloop van de oorlog kon het dodental worden opgemaakt. Ongeveer 13.000 krijgsgevangen stierven tijdens de aanleg van de spoorweg: hoofdzakelijk ten gevolge van uitputting, ziekte en ondervoeding. Onder hen 7.000 Britten, 2.800 Australiërs, 131 Amerikanen en bijna 2.800 Nederlanders. Ook meer dan 85.000 Thaise, Birmaanse, Maleisische en Indonesische dwangarbeiders hebben de verschrikkelijke omstandigheden niet overleefd.
In totaal heeft de spoorweg het leven van bijna 100.000 mensen gekost. Vanaf het begin van de werkzaamheden in 1942 tot aan de bevrijding in augustus 1945 stierven per dag gemiddeld 75 arbeiders. Niet voor niets zegt men dat elke dwarsligger van deze 415 kilometer lange spoorweg een dode symboliseert.”
Bezoekers vragen ons vaak hoeveel Indo’s er precies het leven hebben gelaten bij het werken aan die verschrikkelijke spoorlijn door het Aziatische tropische regenwoud. Het antwoord zal moeilijk te geven zijn omdat Indische en niet-Indische Nederlanders onder dezelfde registratie ‘Nederlander’ vielen.
Uit getuigenissen, dagboekaantekeningen en literatuur komt regelmatig informatie naar voren die specifiek op Indo’s betrekking heeft. Vaak gaat het dan over de kennis die Indo’s vaak hadden van de natuurlijke omgeving. Daardoor waren ze in staat planten en kruiden te onderscheiden waarmee medicijnvervangers konden worden gemaakt. Dat verhoogde de genezingskans van de zieken. Erg veel meer specifieke informatie over de Indische krijgsgevangenen levert dit gegeven alleen nog niet op. Meermalen wordt een andere constatering gemaakt. Namelijk dat Engelse en Australische krijgsgevangenen zich verwonderen over de gelijkwaardige positie die (door hun uiterlijk) Indo-werkers innamen ten opzichte van de blanke of totok-Nederlandse krijgsgevangenen en dwangarbeiders. In de Engelse koloniën hebben de personen van gemengde afkomst, de Eurasians, nooit een Engelse status mogen ontvangen. Andes dan in Nederlands-Indië dus sinds de nationaliteitswet van 1892.
Om enig zicht te krijgen op die vele onbekende Indische levensgeschiedenissen hebben we enkele filmpjes geselecteerd waarin ex-Indische werkers aan de Birma-Siam spoorweg vertellen over de periode die hun verdere leven blijvend heeft beïnvloed.
Met uitdrukkelijke dank aan de Stichting Herdenking Birma-Siam Spoorweg en Pakan Baroe Spoorweg.
Film 1. Harry Eeckhout: ‘Samen zijn we sterk genoeg
De broers Harry en Guus Eeckhout werken in Japanse krijgsgevangenkampen langs de Birma-Siam-spoorlijn. Guus overleeft de verschrikkingen, Harry overlijdt tijdens een ziekentransport.
Lees het hele verhaal op: http://www.eenlevenverloren.nl/index.php?go=home.persoon&id=22
Film 2. Ex-marinier Felix Bakker: het verhaal dat moet worden doorverteld
Jarenlang wist Felix Bakker zijn periode in Thailand als een voltooid verleden tijd te behandelen. Hij was blije ervan verlost te zijn. Verwerking door praten was niet zijn benadering; hij richtte zich geheel op het leven van alledag en doorliep een fraaie loopbaan bij de Koninklijke Marine.
Toen hij echter moest constateren dat een jonge historicus erkende niets te weten van een Birma-Siam spoorlijn, besloot Felix Bakker dat dat niet acceptabel was. Dit was voor hem de reden hernieuwde aandacht te vragen voor deze dramatische episode. Na zijn pensionering werkte hij ook als reisleider voor tours naar Zuidoost-Azië. Daarbij is hij meerder malen in Thailand geweest, wat een confrontatie betekende met het eigen, dramatische verleden. Het maakte veel bij hem los en er volgde een effect wat in zekere zin ook een verwerking was, maar misschien meer nog een aandacht vragen voor een onderbelichte episode in de koloniale en vaderlandse geschiedenis.
Zie ook op deze website: http://www.indischhistorisch.nl/tweede/oorlog-en-bersiap/oorlog-en-bersiap-birma-siam-spoorlijn-en-de-pakan-baroe-spoorlijn-deel-3-felix-bakker-overlevende-van-de-birma-siam-spoorlijn/
Film 3. Ir. L. Bannink (1921)
Film 4. F.A.L. Poeteray (1923)