Hoewel Jan Boon alias Vicent Mahieu alias Tjalie Robinson na zijn geboorte op het adres Dominicanenstraat 115-117 slechts drie maanden in Nijmegen heeft gewoond, is de stad de schrijver niet vergeten. Toegegeven, er was wel lobbywerk voor nodig begin jaren negentig, maar het stadsbestuur met in zijn midden de cultuurbewuste wethouder en neerlandica Marja Alofs eerde Tjalie Robinson in 1995 met een nieuwe straat in de wijk Nieuw-West. De Tjalie Robinsonstraat vormt er samen met onder andere de Nesciostraat en Frans Kellendonkstraat, een fraaie nieuwe wijk. Eerder nam het Dominicuscollege het gehele terrein in beslag voordat de sloophamer er tegenaan ging. In het hiernavolgende artikel compileert Pieke Hooghoff de aandacht die er in Nijmegen de laatste 10 jaar is geweest voor Tjalie Robinson. Zelf heeft ze over hem in haar publicatie Bandoeng aan de Waal (2000) een hoofdstuk besteed. Het meest recent is een kort artikel in het lokale Weekblad De Brug van januari 2009. Wie niet in toeval gelooft en wellicht speciaal voor de niet in toeval gelovende Indo’s: Onze Brug (als variant op De Brug) was de naam van het maandtijdschrift waarvan Tjalie hoofdredacteur was. Het blad heeft niet lang bestaan: van juli 1956 tot februari 1958.
Daarna is het onder de naam Tong Tong doorgegaan. Met zijn tijdschrift wilde Tjalie niet minder dan de gehele groep van honderdduizenden Indo’s bereiken. Doel was om hun bijzondere, eigen cultuur duidelijker deel te laten uitmaken van de omringende dominante Nederlandse cultuur.1)

Tjalie Robinson, de Tjalie Robinsonstraat en Nijmegen

Pieke Hooghoff

De banden die tussen Nijmegen en Indië hebben bestaan en nog altijd bestaan, zijn wat vergeten. Er wonen in Nijmegen ongeveer vijfduizend mensen met een Indische achtergrond, nakomelingen van kolonialen en andere Indischgasten en natuurlijk ook van de repatrianten van na 1945. Daarnaast telt Nijmegen een grote groep mensen die zich Indisch voelt. In mijn boek Bandoeng aan de Waal (2000) heb ik bekende en minder bekende Nijmegenaren met een Indische achtergrond geportretteerd. Van de beroemde schilder Jan Toorop en de schrijver Tjalie Robinson tot generaal Van der Wedden en ir. Spillenaar Bilgen van de Gelderland Papierfabriek. Daartussen de verhalen van andere stadgenoten (kolonialen, zakenlieden, onderwijzers, geestelijken) die hun geluk in Indië beproefden en weer in de stad aan de Waal neerstreken na lang verblijf in de tropen. Wel een heel andere groep dus dan de naoorlogse grote groepen repatrianten, waartussen meer kleine Indo’s zaten.

De gemeente Nijmegen eert Tjalie Robinson
In mijn boek Bandoeng aan de Waal heb ik over Tjalie Robinson en Nijmegen als volgt geschreven:
“In de Nijmeegse wijk Hees ligt de Tjalie Robinsonstraat tussen straten die zijn vernoemd naar andere Nijmeegse schrijvers zoals Jan Brinkhoff en Frans Kellendonk. In 1992 was het thema van de Nederlandse boekenweek Nederlandse Indische literatuur en ontstond bij de voorbereidingsgroep van het Nijmeegse Literair Café bestaande uit Klanderman, Dierick en o.a. Nieuwenhuijs het idee aan Tjalie Robinson aandacht te schenken. Deze groep deed bovendien aan de gemeente Nijmegen het voorstel in de Dominicanenstraat op nummer 115-117, het geboortehuis van Robinson, een gedenksteen aan te brengen. De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden droeg financieel bij aan de gedenksteen.

Onthulling plaquette op geboortehuis Tjalie Robinson, 6 maart 1992
Foto: Theo van Zwam In: Bandoeng aan de Waal, p. 19 (Pieke Hooghoff 2000)

Het Gemeentearchief organiseerde een fototentoonstelling en presenteerde het boek Didi in Holland, een verzameling columns van Tjalie Robinson. De Commissie Straatnaamgeving van de Gemeente Nijmegen, onder voorzitterschap van D’66’er Marja Alofs, besloot hierna in 1995 een straat naar Tjalie Robinson te noemen. Wie was hij? Tjalie Robinson, pseudoniem van Jan Boon was journalist en schrijver. Hij werd in Nijmegen geboren uit een Indische moeder, Fela Robinson en een Nederlandse beroepsmilitair Cor Boon, die in Nijmegen de opleiding tot sergeant volgde.

Robinson overleed in 1974. Hij was een van de eersten die de eigen identiteit van de Indische Nederlanders positief stimuleerde en het zelfrespect en de trots van de eigen mengcultuur benadrukte. Hij had een felle schrijfstijl en had een voorkeur voor het gebruik van petjoh, de mengelmoes van Indische talen en het Nederlands. Binnen enkele jaren richtte hij literaire bladen (Tongtong, later Moesson) en organisaties op. Hij was onder andere hoofdredacteur van het KNIL-blad Wapenbroeders. Met zijn enorme energie inspireerde hij zijn omgeving en zijn lezers. Hij schreef boeken en gedichten, maakte illustraties en hij gaf lezingen. Als baby van drie maanden vertrok hij uit Nijmegen met zijn ouders naar Indië, waar hij tot 1954 bleef. Tjalie woonde op West-Java. Als kind was hij een straatvechter. Hij was eerst onderwijzer en werd daarna journalist en schrijver. Hij keerde terug naar Nederland, maar heeft daarna niet meer in Nijmegen gewoond.

De band tussen Tjalie en Nijmegen strekt zich niet over een lange tijd uit. Hij kwam er nog, omdat zijn dochter Pamela er woonde. Opmerkelijk genoeg gebruikte hij de schuilnaam Jan van Nimwegen toen hij vóór de Tweede Wereldoorlog een column had bij het Bataviaasch Nieuwsblad.2) Tjalie Robinson was een Indische bekende Nederlander met Nijmeegse wortels. Naast Tjalie Robinson zijn er nog veel meer bekende en minder bekende stadgenoten met een Indische achtergrond die in de toekomst wellicht voor een straatnaamgeving in aanmerking komen. Er zijn tegenwoordig zo’n 5000 Indische Nijmegenaren, afstammelingen van hen die hier na 1945 hier zijn komen wonen. Daar kan een statistisch moeilijk zichtbaar te maken, maar waarschijnlijk even grote groep nakomelingen van vooroorlogse, Nijmeegse Indiëgangers bij op worden geteld. De Nijmeegse tijd van Tjalie is weliswaar maar kort geweest, maar Nijmegen heeft deze voorvechter van de Indische cultuur willen eren.” 3).

Poster Tentoonstelling Tjalie als Nijmeegs schrijver (1992)

Tjalie Robinson in de lokale media
René van Onna van de website van de wijk Nijmegen-Oost waarin Jan Boon is geboren, schreef in de rubriek Blikvangers een artikel over Tjalie Robinson en de band met Nijmegen. Van Onna schrijft ook over de gedenksteen op de gevel van het geboortehuis van Boon en ontleent een groot deel van zijn tekst aan Bandoeng aan de Waal. Het artikel is in 2002 gepubliceerd. Lees hier het artikel van René van Onna (opent in afzonderlijk venster): wijkwebsite Nijmegen-Oost.

Historicus en fotograaf Frans van den Muijsenberg schreef in 2006 een bijdrage op zijn weblog:
“Van de de zuster Dominicanessen van de afgelopen dagen (hier) een vloeiende overgang naar de Tjalie Robinsonstraat. Op de eerste plaats natuurlijk omdat het zo ongeveer om de hoek ligt, in dezelfde wijk. Maar er zijn een paar toevalligheden. Tjalie Robinson werd op 10 januari 1911 als Jan Johannes Theodorus Boon in Nijmegen geboren in de ….hoe toevallig….Dominicanenstraat op nummer 115-117. Evengoed had die straat de Dominicanessenstraat geheten, maar een voorstel uit 1896 om de straatnaam in die zin te veranderen werd met kleine meerderheid verworpen. In dit deel van Neerbosch-Oost stond vanaf 1927 het St. Dominicus College. Staat er nog steeds, maar de oude bouw is tegen de vlakte gegaan en op een deel is het nieuwe college gebouwd.”.

Tjalie Robinsonstraat Nijmegen
Foto: © Frans van den Muijsenberg 2008
Bron: Noviomagum weblog van Frans van den Muijsenberg

De meest recente lokale aandacht voor Tjalie Robinson in een Nijmeegs medium was het artikel in het huis-aan-huis Weekkrant De Brug Nijmegen van januari 2009. In de rubriek Weet je nog wel? herinnert Harry Jansen de lezers aan Tjalie Robinson en zijn geboortehuis in de Dominicanenstraat. Een door Weijert van Zantwijk gemaakte foto van de gedenksteen tegen de gevel van het pand, illustreert het artikel. Lees hier het artikel in Weekkrant de Brug Nijmegen van 28 januari 2009 (pdf opent in afzonderlijk scherm).

Aandacht in andere plaatsen
Hoewel de kop van dit artikel dan niet geheel meer klopt, vermelden we graag dat in Den Haag vanaf 2008 het Tjalie Robinsonduin bestaat. Weer een nieuwe Indische plaats van herinnering. Dit plein staat in de nieuwe wijk Houtrust. Wethouder Rabin Baldewsing wijdt er op zijn weblog in november aandacht aan. Uit zijn weblog: “Deze man met zijn talrijke talenten en gezichten had ook vele namen waaronder hij bekend is geworden. Jan Boon, Vincent Mahieu, Oom Jan, Jan Pennaert, Jan van Nimwegen, Knouff en natuurlijk vooral als Tjalie Robinson. Je zou er met wat goede wil een woonwijkje van straatnamen mee kunnen voorzien.”(…). Eerder heeft hij als wethouder de straat officieel ten doop gehouden in aanwezigheid van Tjalie’s weduwe Lilian Ducelle. Het slot van zijn toespraak (ook op de weblog): “Tjalie Robinson leeft voort in de talrijke activiteiten die hij in Den Haag ontplooide, maar natuurlijk vooral in de Pasar Malam Besar. Voor het grootste deel van zijn inmiddels ruim 50-jarig bestaan werd de Pasar Malam in de Houtrusthallen gehouden. Die plek blijft daardoor voor altijd verbonden aan zijn naam. Vandaar dat het gemeentebestuur heeft besloten het plein bij de voormalige Houtrusthallen naar hem te vernoemen. Dit plein zal voortaan heten: ‘Tjalie Robinsonduin’. Mevrouw Ducelle, Het is mij een grote eer u het eerste straatnaambord van het ‘Tjalie Robinsonduin’ te mogen aanbieden.”

© Pieke Hooghoff 2009

Noten
1) Wim Willems, 13 mei 1957. Tjalie Robinson bezet Onze Brug, in: Rosemarie Buikema en Maaike Meijer, Kunsten in beweging 1900-1980, Den Haag 2003. Eerste deel in de reeks Cultuur en migratie in Nederland, Den Haag 2003, pp. 278 en 276-278. 2) Pieke Hooghoff, Bandoeng aan de Waal. Indische Nijmegenaren in het begin van de twintigste eeuw, Nijmegen 2000, pp. 19-20. 3) Willems 2003, p. 278. Hij begon als sportverslaggever voor de krant die Daum had opgericht, Het Bataviaasch Nieuwsblad, waar hij zich bediende van het pseudoniem Jan van Nimwegen, naar zijn geboortestad Nijmegen. Deze daad van literair delegeren markeerde het begin van zijn levenslange gewoonte om zijn talent over verschillende gefingeerde plaatsvervangers te verdelen.

Informatie op het internet
De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL). E.M. Beekman over de naam Jan van Nimwegen.
Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING): korte biografie van Jan Boon. Wijkwebsite Nijmegen-Oost. René van Onna over het geboortehuis van Jan Boon, de gedenksteen op de gevel en de banden met Nijmegen.
Weblog Frans van den Muijsenberg over o.a. de Tjalie Robinsonstraat.
Weblog wethouder Rabin Baldewsing van Den Haag. Over de vernoeming naar Tjalie Robinson van een nieuw plein en de toespraak bij de officiële opening.

Literatuur
E.M. Beekman, Paradijzen van weleer. Koloniale literatuur uit Nederlands-Indië, 1600-1950, Amsterdam 1998.
Pieke Hooghoff, Bandoeng aan de Waal. Indische Nijmegenaren in het begin van de twintigste eeuw, Nijmegen 2000.
Wim Willems, 13 mei 1957. Tjalie Robinson bezet Onze Brug, in: Rosemarie Buikema en Maaike Meijer, Kunsten in beweging 1900-1980, Den Haag 2003. Eerste deel in de reeks Cultuur en migratie in Nederland.
Idem, Tjalie Robinson. Biografie van een Indo-schrijver, Amsterdam 2008.